اگر مشخصه صنعت کشتیرانی قدمت باشد، مشخصه صنعت هوانوردی خلاقیت است. حمل و نقل هوایی به تنهایی مهمترین تحول لجستیکی قرن 20 است. همگان در برابر انقلاب فناوری اطلاعات، اهمیت صنعت هوایی را فراموش کردن. انگار نه انگار که صنعت هوایی تا همین هشتاد سال پیش موجودیتی نداشته است. ولی از اهمیت صنعت هوایی همین بس که هم اکنون 35% تجارت جهانی از منظر ارزش از طریق هوایی جابه جا میشود. در حالی که مواد اولیه و کم ارزش توسط کشتی های کانتینر بر کالاها متوسط قیمت را حمل می کند، حمل هوایی کالاهای گران قیمت و حجیم را از آن خود کرده است. سهم کشتیرانی وزن بالا و سهم هوانوردی خامه رو کیک شده است.
بنا به گزارشات سازمان یاتا، ارزش کالای هوایی در ابتدا سال 2013از 5/3 تریلیون دلار و وزن حمل شده آن از 47 میلیون تن کرایه گذشت. ارزش کالای حمل شده توسط هواپیما سالیانه 2/5 % رشد می کند .اطلاعات نشان میدهد حوزه آسیا افزایش بسیار بیشتر از سایر مناطق بوده در 10 سال اخیر وزن حمل شده توسط شیوه هوایی در آسیا 40% رشد داشته. اولین پرواز بین المللی از فراز کانال مانش در سال 1909 انجام شد.
این فاکتور آخر یعنی گسترش کالاهای ارزشمند و حمل کالاهای گران قیمت، هنوز در اقتصاد ایران رخ نداده و خود یکی از مهمترین دلایل عدم توسعه حمل و نقل هوایی است.
1918 مصادف است با اولین پرواز پستی منظم بین واشنگتون دی سی و نیویورک.
گفتیم که حمل و نقل هوایی از این جهت که در آن بار و مسافر یک جا حمل می شوند شباهتی به حمل ونقل دریایی ندارد. شرکت های هوایی که به خطوط هوایی معروفند. در همان پروازهایی که مسافر جابه جا میکنند، بار نیز حمل میکنند.
یک جنبه دیگر رشد بخش هوایی که اتفاقا به بخش دریایی شباهت تام دارد. تبدیل این بخش به یک صنعت فراتر از هوایی به صورت بنگاه های لجستیک هوایی است. این بنگاه ها کار حمل درب به درب بار را بر عهده دارند به طوری که در پیش و پس حمل هوایی، حمل زمینی تکمیلی انجام می دهند. جالب است که از نظر کارشناسان لجستیک، بخش هوایی کم مسئله ترین و کم دردسر ترین قسمت ها در زمین است. از طرفی از آنجا که ساخت هر کشتی هزینه طراحی زیادی ندارد، کشتی های مسافربری و باربری از نظر معماری کاملا با هم متفاوتند. ولی این تفاوت به هیچ وجه در صنعت هوایی به چشم نمیخورد. کشتی ها بسیار متنوع اند و هواپیما ها محدود و از تنوع کمتری برخوردارند. ساخت، طراحی و تحقیقات راجع به ساخت هر هواپیما میلیاردها دلار هزینه دارد به هرحال صنعت هواپیما سازی در انحصار چند کشور محدود است: آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه.
معمولا هواپیماهای مسافر بری که به پایان عمر کاری خود نزدیک میشوند. با تغییرات مختصر در عرشه به باری تبدیل می شود. کمتر پیش می آید هواپیمای باری از ابتدا برای حمل بار درست شده باشد.تنها فرقی عمده ای که بین هواپیماهای از ابتدا باری با هواپیماهای تبدیل شده به باری هست نداشتن پنجره است.
از دیگر ویژگی های حمل و نقل هوایی، البته یکی سرعت است. اما دیگر ویژگی آن نسبت به شیوه های حمل ونقل دیگه تکان نخوردن کالا و بسته بندی آن است و این عوامل باعث صرفه جویی و بالا رفتن ایمنی در این شیوه حمل و نقل می شود. برای همین است که نرخ حق بیمه در این روش از سایر روش های حمل ونقل پایین تر است.
2 شرکت بوئینگ و ایرباس ساخت کلیه هواپیمای بزرگ(بالای 100 نفر ) را در انحصار خود دارند. طی سال های اخیر شرکت بوئینگ شرکت مکدانل داگلاس آمریکا را نیز در خود ادغام کرد. این واقعه موجب تمرکز بیشتر این صنعت شد. درحال حاضر سهم هر یک ازاین 2 گروه بزرگ در بازار جهانی تقریبا با هم برابر است. درگذشته پیش آمده که یکی از این 2 شرکت دچار مشکل مالی شده اند. ولی به دلیل اهمیت آنها دولت ها فورا به کمکشان شتافتند. اندازه و وسعت مالی این شرکت ها به قدری زیاد است که چاره ایی جز حمایت دولتی از ایشان نیست. درحالی که بوئینگ شرکتی خصوصی است. که کاملا مورد حمایت مالی و سیاسی دولت آمریکا است، شرکت ایرباس عمدتا از کنسرسیومی از شرکت های دولتی سراسر کشورهای اروپا غربی تشکیل شده است. لازم به ذکر است که شرکت ایرباس عمده سرمایه گذاری خود را روی هواپیما های خیلی بزرگ می کند ولی بوئینگ روی هواپیما های سریع السیر.
هر چه ثروت مردم بیشتر شود و هر چه دامنه طبقات متوسط بیشتر شود، میزان نیاز به بار هوایی بیشتر می شود. تا اواخر قرن 20 چهار بازار عمده بار هوایی در جهان بود.
کانتینرهای باری (Cargo containers ) که در شیوه هوایی کاربرد دارند. از کانتینر های باری که در سایر شیوه های حمل ونقل استفاده می شود متفاوت تر است. کانتینرهای بین وجهی استاندارد دریایی محکم سخت و مقاوم در برابر نیروهای ناشی از تخلیه و بارگیری های متعددند هستند. در حالی که کانتینر های هوایی باید سبک باشند.
کانتینر های (20*8*8)بیست فوتی در عرصه هوا هم فقط در هواپیما های تمام باری استفاده می شود. اما این کانتینر ها بسیار سبک تر از کانتینرهای 20 فوت دریایی بوده، و برای حمل وتقل هوایی سفارشی ساخته شده اند. سایر کانتینرهای هوایی شکل خاصی دارند که با شکل فضای داخل هواپیما همساز است. از آنجایی که هواپیما ها با هم از نظر معماری متفاوتند، هر کانتیتری برای هواپیما خاصی ساخته شده است.
شرکت فدرال اکسپرس با 6/49 میلیون تن
شرکت یو پی اس با 4/50 میلیون تن
شرکت هواپیمایی کره با 1/80 میلیون تن
شرکت امارات با 1/77 میلیون تن
شرکت کاتی پاسیفیک با 1/57 میلیون تن
