بسیاری از مشاغل درگیر در فعالیت‌های تجاری بین‌المللی تقریباً به طور قطع با وضعیتی مواجه شده‌اند که در آن تحویل کالا توسط یک روش حمل و نقل خاص بسیار گران است. خوشبختانه در چنین مواردی، حمل و نقل چند وجهی کالا یک گزینه مناسب است. با این حال این شیوه حمل و نقل چگونه سازماندهی می‌شود؟ ویژگی‌های اولیه این نوع حمل و نقل چیست؟ و مزایای آنها چیست؟
به حمل و نقلی گفته می‌شود که از بسیاری از روش‌های حمل و نقل استفاده می‌کند اما توسط یک قرارداد تنظیم می‌شود، حمل و نقل چندوجهی می گویند. فرقی نمی‌کند که از چه نوع حمل و نقل استفاده می‌شود. حمل و نقل بین وجهی به حمل و نقلی گفته می‌شود که از روش‌های حمل و نقل زیادی استفاده می‌کند و در آن مشتری ممکن است با چندین شرکت قرارداد ببندد.
در مورد حمل و نقل بین وجهی، ممکن است انواع مختلفی از حمل و نقل وجود داشته باشد، و مسئولیت به طور عادلانه بین همه شرکت‌کنندگان تخصیص داده می‌شود.
حمل و نقل بین وجهی و چند وجهی بسیار شبیه به یکدیگر هستند اما تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. در حمل و نقل چند وجهی فقط یک شرکت را در فرآیند حمل و نقل دخالت می‌دهد اما در حمل و نقل بین وجهی مشتری با چند شرکت جداگانه درگیر می‌شود. مسئولیت حمل و نقل بین وجهی بین همه شرکت‌کنندگان در حمل و نقل کالا توزیع می‌شود.
به همین دلیل مثلاً در صورت آسیب دیدن هر کالایی، یافتن مقصر بسیار دشوار است. برای حمل و نقل چند وجهی، معمولاً یک بسته کلی اسناد برای همه کالاها تهیه می‌شود. در مورد بین وجهی تفاوت این است. که شما به چندین بسته اسناد (برای همه شرکت‌کنندگان در حمل کالا) نیاز دارید.
حمل و نقل بین‌المللی چند وجهی توسط یک سند حمل و نقل واحد به نام بارنامه انجام می شود. حمل و نقل توسط یک شرکت حمل و نقل، معروف به اپراتور حمل و نقل مرکب یا ترکیبی (MTO) ارائه می‌شود، و پرداخت با نرخ ثابت انجام شده است.
اپراتور مسئولیت عملکردهای زیر را بر عهده دارد:
مشتری به یک شرکت حمل و نقل چند وجهی درخواست می‌دهد و باید مدارک لازم (اطلاعات مشتری، اسناد کلیه کالاها و غیره) را در اختیار داشته باشد. پس از آن، نماینده شرکت محموله را بررسی می‌کند، اسناد را تأیید می‌کند و مسیر را برنامه ریزی می‌کند. علاوه بر این، هزینه تمام خدمات لازم محاسبه می‌شود. مشتری با شرکت قرارداد امضا می‌کند و حمل‌کننده همه کالاها را دریافت می‌کند. پس از آن کالا طبق برنامه حمل می‌شود.
حمل و نقل ترکیبی (Intermodal Transportation) به استفاده از حداقل دو وسیله نقلیه متفاوت برای انتقال کالا از مبدأ به مقصد اشاره دارد. این روش متفاوت از حمل و نقل چند وجهی است. که در آن از سه یا بیشتر وسیله نقلیه استفاده می‌شود.
در این روش حمل، کالا ممکن است ابتدا با کامیون از انبار به یک پایانه ریلی یا بندر حمل شود، سپس توسط قطار یا کشتی به مقصد انتقال یابد. در نهایت با کامیون دیگری به محل نهایی توزیع گردد. این تغییر در وسیله نقلیه به منظور استفاده از مزایای هر وسیله و بهینه‌سازی فرایند حمل و نقل صورت می‌گیرد.
حمل و نقل ترکیبی با داشتن مزایایی همچون کاهش هزینه‌ها، افزایش کارایی و کاهش اثرات زیست‌محیطی، به طور فزاینده‌ای در حال گسترش است. این روش همچنین امکان دسترسی به مناطق دورافتاده را فراهم می‌کند که توسط یک وسیله نقلیه به تنهایی غیرممکن است.
با این حال، حمل و نقل ترکیبی نیازمند هماهنگی و همکاری بین عوامل مختلف زنجیره تأمین از جمله باربران، شرکت‌های حمل و نقل، پایانه‌ها و انبارها است. همچنین مدیریت اطلاعات و داده‌های مرتبط با زنجیره تأمین از اهمیت بالایی برخوردار است تا انتقال کالا بدون وقفه و به‌موقع انجام شود.
توجه به ویژگی‌های زیر در حمل و نقل چندوجهی ضروری است:
مشتری، اطلاعات دقیقی در مورد حمل و نقل به شرکت (نوع کالا، وزن، حجم و …) ارائه می‌دهد. شرکت مجری ممکن است یک بازرسی مستقل برای تأیید اطلاعات ارائه‌شده توسط مشتری انجام دهد. اگر مشخص شود که مشتری اطلاعات نادرستی در مورد حمل و نقل ارائه کرده است، جریمه می‌شود. مسئولیت کامل ایمنی و یکپارچگی کالا را بر عهده MTO است.
همچنین تحویل به موقع کالا را MTO تضمین می کند. MTO این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که با شرایط فورس‌ماژور تحویل را پایان دهد. برای این کار محموله را به صاحبش تحویل می‌دهند و پس از تحویل تمام کالا، فرآیند تحویل کامل می‌شود. اگر بیش از 90 روز از دریافت محموله طبق قرارداد توسط مشتری گذشته باشد، محموله گم‌شده تلقی می‌شود. مشتری حق دارد از پیمانکار عمومی اطلاعات مربوط به کلیه پیمانکاران درگیر در حمل و نقل را دریافت کند.
متن قرارداد باید اطلاعات خاصی در مورد هزینه کار ارائه دهد. اگر هزینه کار دقیقاً مشخص نشده باشد، باید توافقات تکمیلی برای تعیین هزینه‌ها انجام شود. علاوه بر این، باید به زمان‌بندی این پروژه‌ها توجه داشته باشید، زیرا عدم رعایت مهلت‌ها به مشتری این امکان را می‌دهد که فقط مطالبه غرامت مالی داشته باشد.
به طور کلی، چنین روش‌های حمل و نقل زمانی استفاده می‌شود که ارتباط مستقیمی بین تأمین‌کننده و گیرنده کالا وجود نداشته باشد. علاوه بر این، اگر تحویل از طریق یک روش حمل و نقل بسیار پرهزینه باشد یا مدت زمان طولانی طول بکشد، ممکن است چنین حمل و نقلی مورد نیاز باشد. شرکت مجری در مرحله حمل بار عملیات متعددی از جمله تهیه اسناد مربوطه، جستجو و انعقاد قرارداد با حامل‌های واقعی، اجاره پایانه‌ها و ترخیص کالا از گمرک را انجام می‌دهد.
حمل و نقل چند وجهی دارای مزایای زیر است:
مشتری به جای قراردادهای متعدد با چند شرکت، یک قرارداد واحد با یک شرکت منعقد می‌کند که به او این امکان را می‌دهد که هزینه‌ها را به حداقل برساند.
اگر مشتری مسئولیت تحویل بار را به تنهایی بر عهده بگیرد، باید با چندین شرکت مذاکره کند. هنگامی که از حمل و نقل چند وجهی استفاده می‌شود، تحویل توسط پیمانکار مدیریت می‌شود نه مشتری.
در برخی موارد، حمل کالا از نقطه A به نقطه B از طریق یک روش حمل و نقل بسیار پرهزینه است. حمل و نقل چندوجهی این امکان را فراهم می‌کند که مسیر به چند بخش تقسیم شود. تا کالاها با انواع مختلف حمل و نقل تحویل داده شوند. که نه تنها باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شود بلکه تحویل کالا را نیز تسریع می‌کند.
مجری کاملاً مسئول است. اگر پیمانکار کالای آسیب‌دیده را در اختیار گیرنده قرار دهد، پیمانکار باید به طور عادلانه به گیرنده خسارت پرداخت کند. نیازی به ایجاد اسناد زیاد نیست. مشتری فقط موظف است یک بسته مدارک را جمع‌آوری کرده و به پیمانکار تحویل دهد. البته ممکن است اسناد اضافی برای حمل و نقل لازم باشد، اما در اکثر موارد MTO تهیه‌ی این اسناد را انجام می‌دهد.
حمل و نقل چندوجهی به عنوان حمل و نقلی تعریف می‌شود که از بسیاری از روش‌های حمل و نقل تحت یک قرارداد استفاده می‌کند. شرکت مجری حمل و نقل، برنامه‌ریزی مسیر و ایجاد اسناد حمل و نقل و غیره را سازماندهی و مدیریت می‌کند. در نهایت، مزایای عمده چنین حمل و نقلی ایمنی و هزینه حمل و نقل پایین است.
