زنجیره تدارکات یا زنجیره تامین (Supply Chain) به مجموعه فعالیت‌ها و فرآیندهایی گفته می‌شود که در راستای تأمین، تبدیل و توزیع کالا از مرحله مواد اولیه تا تحویل نهایی به مشتری انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر، زنجیره تامین شبکه‌ای از سازمان‌ها، افراد، فعالیت‌ها، اطلاعات و منابع است که مواد اولیه را از تأمین‌کنندگان دریافت کرده، آن را به محصول نهایی تبدیل و سپس به مشتریان تحویل می‌دهد.
هدف اصلی زنجیره تامین افزایش ارزش افزوده و ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان‌ها از طریق بهینه‌سازی جریان مواد، اطلاعات و پول در طول این زنجیره است. این بهینه‌سازی شامل مدیریت موثر روابط با تأمین‌کنندگان، مشتریان و دیگر اعضای زنجیره، همچنین بهبود فرآیندهای داخلی سازمان در جهت کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصولات و خدمات می‌باشد.
زنجیره تامین از چند بخش اصلی تشکیل شده است:
این بخش شامل تولیدکنندگان و فروشندگان مواد اولیه، قطعات، تجهیزات و سایر نهاده‌های مورد نیاز برای تولید محصول نهایی است.
در این بخش، مواد اولیه دریافتی از تأمین‌کنندگان، تبدیل و تبدیل به محصول نهایی می‌شوند.
محصولات تولیدی در این بخش، ذخیره‌سازی، انبارداری و به مشتریان نهایی تحویل داده می‌شوند.
این بخش شامل مصرف‌کنندگان نهایی محصولات و خدمات ارائه شده در زنجیره تامین است.
این بخش شامل جمع‌آوری، پردازش و انتقال اطلاعات مرتبط با تقاضا، موجودی، سفارشات و حرکت محصولات در طول زنجیره تأمین است.
مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Management) به فرآیندی گفته می‌شود که در آن این اجزا به صورت یکپارچه مدیریت و هماهنگ می‌شوند تا به حداکثر رساندن ارزش برای مشتریان و سهام‌داران منجر شود. این مدیریت شامل برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل جریان موثر کالا، خدمات و اطلاعات از مبدأ تا مقصد با هدف تأمین نیازهای مشتریان با کمترین هزینه ممکن است.
مدیریت زنجیره تأمین با استفاده از رویکردها و ابزارهای متنوعی عملی می‌گردد. در ادامه تعدادی از این رویکرد ها را مرور میکنیم.
در مجموع، مدیریت موثر زنجیره تأمین می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا با بهبود جریان کالا، خدمات و اطلاعات، پاسخگوی نیازهای مشتریان بوده و در نهایت به مزیت رقابتی و عملکرد مالی بهتری دست یابند. این مدیریت همچنین می‌تواند به کاهش ضایعات، افزایش بهره‌وری و بهبود پایداری محیطی در سطح زنجیره تأمین کمک کند.
به طور خلاصه، تفاوت های اصلی بین زنجیره تامین و لجستیک به شرح زیر است:
– زنجیره تامین گسترده تر و جامع تر است و شامل تمام فعالیت های مرتبط با تأمین، تولید و توزیع محصول از ابتدا تا مصرف نهایی می شود.
– لجستیک به طور عمده بر حمل و نقل، انبارداری و مدیریت موجودی ها تمرکز دارد و فقط بخشی از زنجیره تامین را شامل می شود.
– هدف اصلی زنجیره تامین، افزایش سودآوری و رضایت مشتری از طریق بهینه سازی جریان کالا، اطلاعات و مالی است.
– لجستیک به دنبال کاهش هزینه های حمل و نقل و انبارداری و بهبود کارایی جریان کالا است.
– زنجیره تامین نگاه بلندمدت دارد و به طور کلی به مدیریت و هماهنگی جریان کالا در طول زمان می پردازد.
– لجستیک بیشتر به مدیریت جریان کالا در کوتاه مدت و سرعت بخشیدن به آن متمرکز است.
– در زنجیره تامین، تصمیم گیری ها بر اساس پیش بینی تقاضا و هماهنگی بین بخش های مختلف صورت می گیرد.
– لجستیک، تصمیم گیری ها بیشتر بر اساس شرایط فعلی و محدودیت های موجود انجام می شود.
– زنجیره تدارکات، جریان اطلاعات دوسویه و بین تمام اعضای زنجیره است.
– در لجستیک، جریان اطلاعات معمولاً یک طرفه و محدود به فعالیت های حمل و نقل و انبارداری است.
مجموعا، زنجیره تامین مفهوم جامع تری است که به مدیریت کل جریان کالا از ابتدا تا انتها می پردازد، در حالی که لجستیک بیشتر بر بخش حمل و نقل و انبارداری متمرکز است. هر دو با هم برای ایجاد ارزش افزوده و بهبود کارایی در سازمان ها نقش حیاتی دارند.
