روسیه با داشتن بزرگترین شبکه رودخانه ای در جهان، بیش از 100,000 رودخانه و هزاران دریاچه در خاک خود دارد. این شبکه عظیم آبی بخش مهمی از منابع طبیعی و اقتصادی این کشور را تشکیل می دهد. رودخانه های روسیه، به عنوان شریان حیاتی حمل و نقل و تأمین آب شرب و کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
یکی از مهمترین رودخانه های روسیه، ولگا است که با طول 3,530 کیلومتر، طولانی ترین رودخانه اروپا محسوب می شود. ولگا مسیر حیاتی برای حمل و نقل آبی در روسیه است. همچنین نقش مهمی در تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی ایفا می کند. این رودخانه از مناطق مرکزی روسیه به سمت دریای خزر جریان دارد.
دیگر رودخانه مهم روسیه، یِنیسِی است که با طول 5,539 کیلومتر، دومین رودخانه طولانی در روسیه و چهارمین رودخانه طولانی جهان محسوب می شود. این رودخانه در سیبری واقع شده و نقش مهمی در حمل و نقل آبی و تولید برق آبی در این منطقه دارد.
اوب (Ob) نیز یکی از بزرگترین رودخانه های روسیه است که با طول 5,410 کیلومتر، سومین رودخانه طولانی روسیه به شمار می رود. این رودخانه در غرب سیبری جریان دارد و به عنوان یک شریان مهم حمل و نقل آبی در منطقه ایفای نقش می کند.
در شمال روسیه، رودخانه لِنا با طول 4,400 کیلومتر جریان دارد. لِنا یکی از اصلی ترین رودخانه های منطقه سیبری بوده و نقش مهمی در حمل و نقل، کشاورزی و فعالیت های اقتصادی این منطقه بازی می کند.
روسیه همچنین دارای تعداد زیادی رودخانه های کوچکتر و فرعی است که در مجموع شبکه آبی گسترده ای را در این کشور ایجاد کرده اند. این شبکه رودخانه ای نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی، کشاورزی و زندگی مردم روسیه ایفا می کند.
کشتیرانی در آبراه های داخلی، از نظر طبقه بندی، نوعی حمل زمینی محسوب میشود. سیستم روسیه از رودخانه های دن، ولگا، دنپرو دنیستر با طول 72000 کیلومتر درست شده است. که از این مقدار 18000کیلومتر آن کانال و 10000کیلومتر آن دریاچه های قابل کشتیرانی است.
این نظام رودخانه ای روسیه دریاهای بالتیک، سپید، خزر، سیاه و آزوف را به هم متصل می کند. مهمتربن کانال بسیار عظیم کانال حد فاصل رودخانه ولگا با دن است که اولی از دریای بالتیک سرچشمه گرفته در مسیر شمال به جنوب به دریای خزر می ریزد و دومی از دریای آزوف شروع شده به سمت شرق رفته توسط کانال به رودخانه ولگا ملحق می شود.
نظام حمل و نقل دریای عظیم خزر (مازندران) جالب است. بنا به وجودکانال ولگا-دن، در هشت ماه از دوازده ماه سال، کشتیرانی مستقیم بدون جابجایی بار از کلیه بنادر شمال اروپا(دریای شمال و بالتیک ) و بنادر جنوب اروپا (دریای مدیترانه) به بنادر آستراخان و ماخاچ قلعه (روسیه )، انزلی، نوشهر، امیر آباد و نکا (ایران)، باکو (آذربایجان)، ترکمن باشی (ترکمنستان) و آکتااو (قزاقزستان) با کشتی های حداکثر 6000 تنی رودخانه رو مسیر است.
ایران در این دریای عظیم، سهم حداقلی از ناوگان را دارد. حدود یک صد کشتی در این دریا تردد دارند که نقش مهمی در تجارت در این منطقه دارند. ورودی رودخانه ولگا به این دریاچه در بندر آستراخان و بندر اولیا است. که زمستان ها یخ میزند و ورود به اسکله های متعدد آن فقط از طریق پیشتازی یک کشتی یخ شکن امکان پذیر است.
به همین خاطر است که در زمستان ها برای حفظ ارتباط بین جهان و حوزه دریایی مازندران، قسمتی از مسیر توسط قطار طی میشود. سپس بار کشتی میشود. اکثر کشتی های تحت پرچم روسیه که در این دریا تردد دارند. امکان دریانوردی در دریای سیاه را دارا می باشند.
پیش می آید به دلیل پایین بودن سطح کرایه در دریای خزر کشتی ها برای کسب درامد بیشتر به دریای سیاه بروند. در یک غافلگیری و یک زمستان زودرس، فرصت برگشت به دریای خزر را نداشته باشند. در نتیجه کشتی های داخل این دریا کم شود. موجب عدم توازن عرضه و تقاضا و بالا رفتن کرایه حمل میگردد.
دریای خزر 371000 مترمربع وسعت دارد. قسمت شمالی دریای مازندران کم عمق است و هر چه به سمت جنوب میرویم به عمق آن افزوده می شود. گویی ظرفی است که به سمت جنوب کج شده باشد. عمق سواحل شمالی (روسیه)5-6 متر است. در قسمت های وسط دریاچه تا 190 متر و در قسمت جنوبی(نزدیک سواحل ایران ) 1000 متر عمق دارد. معمولا قسمت شمالی در زمستان یخ میزند. چندین جزیره کوچک در قسمت شمالی قرار دارند. ولگا بزرگترین رودخانه اروپاست و 80% آب دریای مازندران را تامین میکند.
